Á ættarmóti í Skógargerði 2015
Ágæta frændfólk, ágæta samkoma
Í maíbyrjun árið 1941 rann í hlað hér í Skógargerði vörubíll. Komið var kvöld og í bílnum voru feðgin, Sigurgeir Jónsson, afi minn og dóttir hans, Dagný, mamma mín. Hún var rétt að verða 6 ára gömul og var komin til að vera í sveit hjá afa sínum og ömmu, Dagnýju og Gísla. Hún var að koma þarna í fyrsta skipti, en ekki það síðasta... Eftir langt ferðalag frá Akureyri var lagst til hvílu, hún fyrir ofan hjá Beggu, Björgheiði, og lá þar í klessu að henni fannst, sofnaði þó og vaknaði ekki fyrr en úthvíld næsta morgun. Þá var pabbinn farinn og eftir stóð hún hjá fólki sem var henni gott en ókunnugt. Hún átti þó eftir að kynnast því náið þar sem þetta var aðeins fyrsta skrefið í 9 ára sveitadvöl hennar hér í Skógargerði. Víkingur sagði henni seinna að hann hafi verið dauðhræddur um að hún myndi fara að vola fyrst pabbi hennar var farinn þegar hún vaknaði en það gerði hún ekki og var hann stoltur af frænku. Hún kunni líka strax vel við sig.
Þeir sem hvað mest komu við sögu hjá Dagnýju þessu níu sumur hennar í Skógargerði voru amma hennar og afi, Dagný og Gísli (á milli sextugs og sjötugs), Lauga gamla, Víkingur (unglingur), Indriði (unglingur), Björgheiður (ung kona) og síðar Smári Hermannsson (þremur árum yngri en hún). Síðan gestir eins og „þær systur“ og fólkið á Rangá og Urriðavatni. –mig langar aðeins að nefna það hér að sumardvöl í sveit í þá daga varði um 5 mánuði ár hvert svo það með sanni má segja að Skógargerði hafi verið annað heimili Dagnýjar í 9 ár (enda þekkir mamma hér hvern stein og hverja þúfu).
í þá daga voru fréttir og kveðjur sendar með bréfum, handskrifuðum á pappír, og sett í umslög með frímerki á... Ég veit að mamma sendi bréf á þessum árum bæði úr Skógargerði og einnig frá Akureyri til fólksins hér, þó flest þeirra séu nú glötuð. Ég ímynda mér samt að ef hún hefði skrifað eitt langt bréf um dvöl sína hér yrði það eitthvað á þessa leið:
Elsku pabbi og mamma
Ég er hér í sveitinni hjá afa og ömmu og líður vel. Ég geri margt með Laugu gömlu eins og að gefa hænunum og sækja kýrnar. Hún segir ekki mikið en er voða góð við mig. Hún hefur ákveðin verkefni t.d. hún sækir alltaf vatnið í brunninn með vatnsbera, fyllir tvær fötur og fer með inn í eldhús og þar get ég fengið mér að drekka úr ausu. Hún skrælar alltaf kartöflurnar og notar aldrei hníf, einungis fingurna, ég held að það sé frekar erfitt. Annað sem Lauga sér um er að fela eldinn fyrir nóttina, þá syngur hún, hún hefur háa og fallega rödd.
Afi er duglegur að vinna og er alltaf að, nema eftir kvöldmat, þá nennir hann engu heldur sest bara inn á rúmið sitt í bláa herberginu, hlustar á útvarpið og skrifar eitthvað á blöð. Það er alltaf opið inn til hans svo ég sé hvað hann er að gera en mér dettur ekki í hug að trufla hann því það er eins og hann sé í sínum eigin heimi að gera eitthvað mjög mikilvægt. Ég þarf oft að fara með kaffið til afa og hinna þegar verið er að heyja á engjunum en finnst skemmtilegra að fá að vinna með að snúa og raka. Einu sinni þegar ég var að binda bagga með afa og koma þeim upp á klifberann í rosalega góðu veðri tók ég allt í einu eftir að hann var klæddur í ullarsíðbrók og langerma ullartreyju. Ég sjálf var að kafna úr hita og skildi ekki hvernig hann gat verið svona mikið klæddur. Þegar ég spurði svo „afi, er þér ekki heitt?“ svaraði hann „ maður klæðir af sér hitann með ullinni“ - ég var nú ekki alveg að fatta þetta...
Amma er líka stöðugt að sýsla eitthvað, en alltaf innivið nema þegar hún fer út að mjólka kýrnar. Hún sér um matseldina og gefur okkur hræring á morgnana, kjöt í hádeginu, lummur og jólaköku í kaffinu og graut og brauð í kvöldmat. Hún segir alltaf við mig „svona stelpa, borðaðu þetta, þér veitir víst ekki af því“ og gefur mér mikið á diskinn. Hún bakar pottbrauð og það er ekkert annað brauð í boði og það með mjög miklu smjöri á. Ég er nú farin að venjast því og finnst það bara gott. En vitið þið hvað, ég þarf alltaf að drekka fullt glas af spenvolgri mjólk á kvöldin áður en ég fer að sofa. Amma kemur með mjólkina upp í baðstofu og segir „ykkur veitir ekkert af þessu, svona, kláraðu þetta stelpa“. Og ég belgi mig út af volgri mjólkinni...
Víkingur er skemmtilegur. Hann er alltaf að vinna með afa á daginn en á kvöldin hefur hann oft tíma til að spjalla við mig og Smára og þá sitjum við inni í hans herbergi og hann segir okkur fyndnar sögur. Hann er líka alltaf að herma eftir fólki og þá hlægjum við öll rosalega mikið. Indriði er þá líka stundum með. Indriði er
samt ekki alltaf hér en hann og Víkingur eru yfirleitt saman þegar hann er hér. Og vitið þið hvað, þeir reykja báðir og einu sinni áttu þér engar sígarettur og þá sendu þeir okkur Smára út til að leita að og tína upp alla stubba sem við fyndum. Við hlýddum þeim auðvitað og svo tóku þeir stubbana, muldu þá ofan í pípu og reyktu. Og enn eitt. Stundum eru þeir fullir. Þá stelast þeir í rabbarbaratunnuna hennar ömmu í kjallaranum og eru kannski úti í hlöðu eða einhversstaðar úti á túni fullir, og amma fattar ekkert... og afi hlustar bara á útvarpið... En við Smári liggjum oft í leyni. Einu sinni þurfti afi að slátra lambi í matinn og við vissum að hann átti engin skot í byssuna sem hann notaði til að slátra með. Hann sagði okkur að fara inn þetta væri ekkert fyrir okkur en auðvitað vorum við forvitin, laumuðust út og láum í leyni og sáum afa skera lambið á háls með ljá. Mér brá illilega og sá svo eftir að hafa verið svona vitlaus að fara út að njósna, Smári hefur örugglega platað mig til þess... Svo er annað sem við gerum stundum, við læðumst stundum inn í búr og stelum okkur rúgbrauðsskorpu til að naga, en bara smá svo amma fatti ekki...
Ég fæ stundum að fara á hestbak en það er eins og hestunum finnist mjög gaman að hræða mig og það er sama hversu gamlar truntur þeir eru annaðhvort rjúka þeir á stökk með mig eða henda mér af baki um leið og ég er komin á bak. Meira að segja dráttarklárinn hann Dumbur. Ég átti að fá að fara með kerruna sem hann dró niður að á og var voða stolt en hann kastaði mér strax af baki og það fannst Víkingi „geðveikt fyndið“. Ég komst þó niður að á á endanum enda eins gott því þar átti að fara að sjóða ullina og hreinsa og á vagninum var keytan sem sjóða átti ullina í. Keyta er hland, kúahland! Vissuð þið þetta? Ullin er soðin upp úr pissi! Lyktin af því þegar ullin af rollunum er soðin í keytunni í stóra svarta pottinum er ekkert sérlega góð, eiginlega bara dálítið vond og sem betur fer sér amma um að sjóða og við Begga um að skola í ánni og leggja til þerris í móanum. Mér finnst ullarvinnan annars bara skemmtileg en mótekjan er ömurleg. Ég og Lauga þurfum að standa á svarðarbakkanum og taka á móti þessum hnullungum sem Víkingur og Indriði kasta upp á bakkann. Við þurfum svo að skera þá í sundur og raða upp svo þeir nái að þorna. Sem betur fer sér svo Víkingur um að flytja móinn heim og raða upp þar. Indriði er einhvern vegin alltaf í vondu skapi þegar við erum að taka mó, held honum finnist þetta leiðindaverk.
Heyrðu, eitt var ég ekki búin að segja ykkur, það er ekkert klósett hér. Ekkert! En einhvern vegin er það ekkert mál. Maður bara pissar og kúkar einhversstaðar úti
og svo er koppur undir rúmi fyrir nóttina. Ég fer oftast bakvið fjárhúsin þegar ég er hér heimavið, en afi, hann sprænir nú bara hér úti á hlaði. Og annað, ég baða mig í Rangánni og ég er alltaf berfætt, þarf enga skó. Og svo er eitt enn, ég má sofa út á hverjum morgni! Amma segir að það eigi ekki að vekja börn þannig að ég er aldrei vakin, aldrei. „geðveikt næs!“
Eins og þið getið lesið af bréfi þessu þá hef ég nóg fyrir stafni og hef ég bara sagt frá broti af því sem á daga mína hefur drifið. Hér er alltaf næg vinna en stundum er líka gaman t.d. þegar það koma gestir, þá dekkar amma upp í fínu stofunni og afi sest inn og talar við merkilega kalla. Við Smári liggjum þá á hleri og heyrum alltaf þegar afi er orðinn hress, þá hækkar röddin nefnilega. Stundum syngur hann líka þegar hann er hress, t.d. þegar hann kom heim eftir að hafa farið með ullina til Seyðisfjarðar. Þá söng hann og talaði hátt og svo sofnaði hann og þá talaði hann upp úr svefni. Okkur Smára fannst það fyndið en ekki ömmu, hún fussað og sagði, pínu reið, „þett‘er speki!“
Aðalskemmtun ársins finnst mér þó þegar ég fæ að fara með á Sjálfstæðisskemmtunina í Egilsstaðaskógi. Síðast var harmonikkutónlist og ég fékk vöfflur og heitt kakó hjá Möggu frænku. Afi var svo fínn og gekk um með hendur fyrir aftan bak, stærri en flestir og ræddi við menn, fór svo að syngja og það hærra en flestir. Ég fékk að vera alveg fram á nótt og þá keyrði Víkingur okkur aftur heim, og gekk það bara vel þó hann væri kannski búinn að fá sér í hinn fótinn...
Ég hef þetta ekki lengra núna, það er komið kvöld og ég held að amma sé að koma upp með mjólkina.
Hlakka til að koma heim í haust, allir biðja að heilsa,
Ykkar Dagný
Ágæta frændfólk, ágæta samkoma
Í maíbyrjun árið 1941 rann í hlað hér í Skógargerði vörubíll. Komið var kvöld og í bílnum voru feðgin, Sigurgeir Jónsson, afi minn og dóttir hans, Dagný, mamma mín. Hún var rétt að verða 6 ára gömul og var komin til að vera í sveit hjá afa sínum og ömmu, Dagnýju og Gísla. Hún var að koma þarna í fyrsta skipti, en ekki það síðasta... Eftir langt ferðalag frá Akureyri var lagst til hvílu, hún fyrir ofan hjá Beggu, Björgheiði, og lá þar í klessu að henni fannst, sofnaði þó og vaknaði ekki fyrr en úthvíld næsta morgun. Þá var pabbinn farinn og eftir stóð hún hjá fólki sem var henni gott en ókunnugt. Hún átti þó eftir að kynnast því náið þar sem þetta var aðeins fyrsta skrefið í 9 ára sveitadvöl hennar hér í Skógargerði. Víkingur sagði henni seinna að hann hafi verið dauðhræddur um að hún myndi fara að vola fyrst pabbi hennar var farinn þegar hún vaknaði en það gerði hún ekki og var hann stoltur af frænku. Hún kunni líka strax vel við sig.
Þeir sem hvað mest komu við sögu hjá Dagnýju þessu níu sumur hennar í Skógargerði voru amma hennar og afi, Dagný og Gísli (á milli sextugs og sjötugs), Lauga gamla, Víkingur (unglingur), Indriði (unglingur), Björgheiður (ung kona) og síðar Smári Hermannsson (þremur árum yngri en hún). Síðan gestir eins og „þær systur“ og fólkið á Rangá og Urriðavatni. –mig langar aðeins að nefna það hér að sumardvöl í sveit í þá daga varði um 5 mánuði ár hvert svo það með sanni má segja að Skógargerði hafi verið annað heimili Dagnýjar í 9 ár (enda þekkir mamma hér hvern stein og hverja þúfu).
í þá daga voru fréttir og kveðjur sendar með bréfum, handskrifuðum á pappír, og sett í umslög með frímerki á... Ég veit að mamma sendi bréf á þessum árum bæði úr Skógargerði og einnig frá Akureyri til fólksins hér, þó flest þeirra séu nú glötuð. Ég ímynda mér samt að ef hún hefði skrifað eitt langt bréf um dvöl sína hér yrði það eitthvað á þessa leið:
Elsku pabbi og mamma
Ég er hér í sveitinni hjá afa og ömmu og líður vel. Ég geri margt með Laugu gömlu eins og að gefa hænunum og sækja kýrnar. Hún segir ekki mikið en er voða góð við mig. Hún hefur ákveðin verkefni t.d. hún sækir alltaf vatnið í brunninn með vatnsbera, fyllir tvær fötur og fer með inn í eldhús og þar get ég fengið mér að drekka úr ausu. Hún skrælar alltaf kartöflurnar og notar aldrei hníf, einungis fingurna, ég held að það sé frekar erfitt. Annað sem Lauga sér um er að fela eldinn fyrir nóttina, þá syngur hún, hún hefur háa og fallega rödd.
Afi er duglegur að vinna og er alltaf að, nema eftir kvöldmat, þá nennir hann engu heldur sest bara inn á rúmið sitt í bláa herberginu, hlustar á útvarpið og skrifar eitthvað á blöð. Það er alltaf opið inn til hans svo ég sé hvað hann er að gera en mér dettur ekki í hug að trufla hann því það er eins og hann sé í sínum eigin heimi að gera eitthvað mjög mikilvægt. Ég þarf oft að fara með kaffið til afa og hinna þegar verið er að heyja á engjunum en finnst skemmtilegra að fá að vinna með að snúa og raka. Einu sinni þegar ég var að binda bagga með afa og koma þeim upp á klifberann í rosalega góðu veðri tók ég allt í einu eftir að hann var klæddur í ullarsíðbrók og langerma ullartreyju. Ég sjálf var að kafna úr hita og skildi ekki hvernig hann gat verið svona mikið klæddur. Þegar ég spurði svo „afi, er þér ekki heitt?“ svaraði hann „ maður klæðir af sér hitann með ullinni“ - ég var nú ekki alveg að fatta þetta...
Amma er líka stöðugt að sýsla eitthvað, en alltaf innivið nema þegar hún fer út að mjólka kýrnar. Hún sér um matseldina og gefur okkur hræring á morgnana, kjöt í hádeginu, lummur og jólaköku í kaffinu og graut og brauð í kvöldmat. Hún segir alltaf við mig „svona stelpa, borðaðu þetta, þér veitir víst ekki af því“ og gefur mér mikið á diskinn. Hún bakar pottbrauð og það er ekkert annað brauð í boði og það með mjög miklu smjöri á. Ég er nú farin að venjast því og finnst það bara gott. En vitið þið hvað, ég þarf alltaf að drekka fullt glas af spenvolgri mjólk á kvöldin áður en ég fer að sofa. Amma kemur með mjólkina upp í baðstofu og segir „ykkur veitir ekkert af þessu, svona, kláraðu þetta stelpa“. Og ég belgi mig út af volgri mjólkinni...
Víkingur er skemmtilegur. Hann er alltaf að vinna með afa á daginn en á kvöldin hefur hann oft tíma til að spjalla við mig og Smára og þá sitjum við inni í hans herbergi og hann segir okkur fyndnar sögur. Hann er líka alltaf að herma eftir fólki og þá hlægjum við öll rosalega mikið. Indriði er þá líka stundum með. Indriði er
samt ekki alltaf hér en hann og Víkingur eru yfirleitt saman þegar hann er hér. Og vitið þið hvað, þeir reykja báðir og einu sinni áttu þér engar sígarettur og þá sendu þeir okkur Smára út til að leita að og tína upp alla stubba sem við fyndum. Við hlýddum þeim auðvitað og svo tóku þeir stubbana, muldu þá ofan í pípu og reyktu. Og enn eitt. Stundum eru þeir fullir. Þá stelast þeir í rabbarbaratunnuna hennar ömmu í kjallaranum og eru kannski úti í hlöðu eða einhversstaðar úti á túni fullir, og amma fattar ekkert... og afi hlustar bara á útvarpið... En við Smári liggjum oft í leyni. Einu sinni þurfti afi að slátra lambi í matinn og við vissum að hann átti engin skot í byssuna sem hann notaði til að slátra með. Hann sagði okkur að fara inn þetta væri ekkert fyrir okkur en auðvitað vorum við forvitin, laumuðust út og láum í leyni og sáum afa skera lambið á háls með ljá. Mér brá illilega og sá svo eftir að hafa verið svona vitlaus að fara út að njósna, Smári hefur örugglega platað mig til þess... Svo er annað sem við gerum stundum, við læðumst stundum inn í búr og stelum okkur rúgbrauðsskorpu til að naga, en bara smá svo amma fatti ekki...
Ég fæ stundum að fara á hestbak en það er eins og hestunum finnist mjög gaman að hræða mig og það er sama hversu gamlar truntur þeir eru annaðhvort rjúka þeir á stökk með mig eða henda mér af baki um leið og ég er komin á bak. Meira að segja dráttarklárinn hann Dumbur. Ég átti að fá að fara með kerruna sem hann dró niður að á og var voða stolt en hann kastaði mér strax af baki og það fannst Víkingi „geðveikt fyndið“. Ég komst þó niður að á á endanum enda eins gott því þar átti að fara að sjóða ullina og hreinsa og á vagninum var keytan sem sjóða átti ullina í. Keyta er hland, kúahland! Vissuð þið þetta? Ullin er soðin upp úr pissi! Lyktin af því þegar ullin af rollunum er soðin í keytunni í stóra svarta pottinum er ekkert sérlega góð, eiginlega bara dálítið vond og sem betur fer sér amma um að sjóða og við Begga um að skola í ánni og leggja til þerris í móanum. Mér finnst ullarvinnan annars bara skemmtileg en mótekjan er ömurleg. Ég og Lauga þurfum að standa á svarðarbakkanum og taka á móti þessum hnullungum sem Víkingur og Indriði kasta upp á bakkann. Við þurfum svo að skera þá í sundur og raða upp svo þeir nái að þorna. Sem betur fer sér svo Víkingur um að flytja móinn heim og raða upp þar. Indriði er einhvern vegin alltaf í vondu skapi þegar við erum að taka mó, held honum finnist þetta leiðindaverk.
Heyrðu, eitt var ég ekki búin að segja ykkur, það er ekkert klósett hér. Ekkert! En einhvern vegin er það ekkert mál. Maður bara pissar og kúkar einhversstaðar úti
og svo er koppur undir rúmi fyrir nóttina. Ég fer oftast bakvið fjárhúsin þegar ég er hér heimavið, en afi, hann sprænir nú bara hér úti á hlaði. Og annað, ég baða mig í Rangánni og ég er alltaf berfætt, þarf enga skó. Og svo er eitt enn, ég má sofa út á hverjum morgni! Amma segir að það eigi ekki að vekja börn þannig að ég er aldrei vakin, aldrei. „geðveikt næs!“
Eins og þið getið lesið af bréfi þessu þá hef ég nóg fyrir stafni og hef ég bara sagt frá broti af því sem á daga mína hefur drifið. Hér er alltaf næg vinna en stundum er líka gaman t.d. þegar það koma gestir, þá dekkar amma upp í fínu stofunni og afi sest inn og talar við merkilega kalla. Við Smári liggjum þá á hleri og heyrum alltaf þegar afi er orðinn hress, þá hækkar röddin nefnilega. Stundum syngur hann líka þegar hann er hress, t.d. þegar hann kom heim eftir að hafa farið með ullina til Seyðisfjarðar. Þá söng hann og talaði hátt og svo sofnaði hann og þá talaði hann upp úr svefni. Okkur Smára fannst það fyndið en ekki ömmu, hún fussað og sagði, pínu reið, „þett‘er speki!“
Aðalskemmtun ársins finnst mér þó þegar ég fæ að fara með á Sjálfstæðisskemmtunina í Egilsstaðaskógi. Síðast var harmonikkutónlist og ég fékk vöfflur og heitt kakó hjá Möggu frænku. Afi var svo fínn og gekk um með hendur fyrir aftan bak, stærri en flestir og ræddi við menn, fór svo að syngja og það hærra en flestir. Ég fékk að vera alveg fram á nótt og þá keyrði Víkingur okkur aftur heim, og gekk það bara vel þó hann væri kannski búinn að fá sér í hinn fótinn...
Ég hef þetta ekki lengra núna, það er komið kvöld og ég held að amma sé að koma upp með mjólkina.
Hlakka til að koma heim í haust, allir biðja að heilsa,
Ykkar Dagný